“Papa heeft het zelf gedaan.”

Ze zijn nog zo jong. Vier en twee jaar pas. Ik heb ze net verteld dat papa dood is. Hoe kan ik ook nog vertellen dat hij die dood zelf heeft opgezocht? Dat het geen domme pech van een ongeluk of een hartaanval was geweest, maar zijn eigen voetstappen richting die trein?

Mijn moederhart wil hen beschermen. Dood is al onbegrijpelijk genoeg in hun jonge leven. Zelfdoding wil ik het liefst buiten hun deur houden. Maar daarvoor is het te laat. Hun vader stierf de dag daarvoor zielsalleen op het spoor. Geen weg meer terug. Dus wacht mij deze onmenselijke taak.

“Papa heeft het zelf gedaan.”

Ik zie de grote ogen van mijn vierjarige zoon. Ze kijken me vragend aan. “Waarom dan?” vraagt hij. Ik heb geen antwoord. “Ik weet het niet, lieverd. Ik begrijp er helemaal niets van. Blijkbaar ging het niet goed met papa.” Stil. Doodstil. Wat moet ik verder zeggen? Niets zal de realiteit veranderen. Meteen realiseer ik me dat we de ‘Waarom’-vraag nog heel vaak zullen stellen. We staan met lege handen.

Misschien is dat wel waarom het een ingewikkeld thema blijft. Zelfdoding. Ook in onze maatschappij. Omdat we met lege handen staan. Allemaal. Het confronteert ons niet alleen met ‘dood’, maar ook met wanhoop en onmacht. Met de schaduwzijde van het leven. Met onze eigen schaduw. En dat blijkt bar ingewikkeld. Eerlijk is eerlijk, ik had het woord zelfdoding ook niet in mijn woordenboek staan. Ik had nooit gedacht over dit onderwerp na te moeten denken. Laat staan ervoor in de bres te springen.

Want hoe zwaar het me ook viel mijn kinderen te zeggen dat hun vader zelf een einde aan zijn leven had gemaakt, ik wilde dat niemand anders dan ikzelf het hen zou vertellen. En schaamte voor zijn zelfdoding? Dat heb ik nooit gevoeld. Geen seconde. Ik wil niet dat onze kinderen zich schamen voor wat hun vader heeft gedaan. Ook naar anderen ben ik altijd open geweest over zijn dood. Over de onmacht en wanhoop die mij het bracht. Over de vragen die het ons opleverde. Zelfs over mijn eigen zwarte momenten in de jaren na zijn dood. Paradoxaal genoeg ging ik door mijn eigen rauwe rouw het onbegrijpelijke begrijpen. Dat wanhoop zo groot kan zijn dat de dood je enige verlossing lijkt. En dat woorden geven aan die wanhoop dan je redding kan zijn.

Ik geloof in de kracht van openheid. Woorden die gesproken mogen worden. Het leven bestaat niet alleen uit geluk en voorspoed. Mag verdriet gevoeld worden of wordt het zo snel mogelijk weggepoetst en opgelost? Geef kinderen de ruimte te voelen en zich te uiten, op welke manier dan ook. Dit helpt hen als het leven op een dag grote of kleine tegenslag brengt. Laten we hen helpen, als kostbare bagage op hun tocht door het leven. Bovendien planten we op die manier samen een belangrijk zaadje in onze maatschappij. Op weg naar minder schroom en angst voor een onderwerp zoals zelfdoding.

Onlangs was het zes jaar geleden. Zes jaar na die afschuwelijke dag waarop mijn man de dood vond. Ik vraag mijn zoon, inmiddels 10 jaar oud, wat hij zich nog kan herinneren van toen. “Ik weet nog dat ik dacht dat papa gedag had gezegd, maar dat was niet zo”, vertelt hij. We praten over hoe het die dag verliep. Dochterlief kan niet putten uit haar herinneringen. Maar ze vult met heel haar hart aan: “…en toen zagen we hem nóóit meer.” We zuchten en zijn even stil. “Maar mama, ik vraag me soms af of je niet achter hem aan had kunnen gaan en hem tegen had kunnen houden.” Ik kijk mijn zoon begripvol aan. Wat snap ik zijn vraag goed. Zo vaak heb ik hetzelfde gedacht. Ik vertel de kinderen dat ik achter papa aan zou zijn gerend, als ik ook maar het flauwste vermoeden had gehad dat het zo slecht met hem ging. Maar dat ik destijds geen idee had dat hij zijn dood tegemoet liep. We praten, we knuffelen en we missen.

“Misschien had papa wel ruzie met zichzelf,” zegt ze. Ik ben stil van de woorden die mijn achtjarige dochter kiest. Het dappere meisje dat soms heel veel, soms heel weinig woorden heeft.

Ruzie met jezelf…